Skandynawski nie thriller

O tej książce, a raczej o sześciotomowym cyklu autobiograficznym, napisano multum entuzjastycznych słów. Wedle wielu artykułów i przeróżnych źródeł, po wydaniu "Mojej walki" w Norwegii, Europie, potem w Ameryce, świat oszalał z zachwytu. 

Mnie do sięgnięcia po pierwszy, i jak na razie jako jedyny u nas wydany, tom przekonała rozmowa z autorem w jednym z numerów „Dużego Formatu” „Gazety Wyborczej”. Przy najbliższej z możliwych wizyt w księgarni sięgnęłam po nią i na skrzydełku obwoluty przeczytałam „Intensywna i pełna życia… nadzwyczajna (The New Yorker)”, a potem pierwszych kilka zdań: „Dla serca życie jest proste: serce bije, dopóki może. Potem się zatrzymuje. Prędzej czy później, tego czy innego dnia, ów tętniący ruch ustaje i krew zaczyna spływać w najniżej położony punkt ciała”. Knausgard zaczyna swoje wspomnienia od opisu śmierci, opisu szeregu procesów chemiczno – fizycznych, jakie wówczas zachodzą. 

Gdybym miała po krótce scharakteryzować tę powieść, powiedziałabym, że ma w sobie klimat, tak popularnych obecnie, skandynawskich kryminałów, thrillerów, tyle że bez morderstw i śledztw. Jest jednak mocno mrocznie, pochmurnie, bywa maksymalnie depresyjnie. Knausgard mierzy się ze swoim dzieciństwem u boku dość zasadniczego, oschłego ojca. Opisuje szkolne doświadczenia, przygodę z muzyką i zespołem rockowym, pierwsze miłości oraz wielką chęć bycia innym od innych, a przede wszystkim wewnętrzny przymus odrzucenia wzorca życia swoich rodziców. Rozliczając się z przeszłością, rozlicza się jednocześnie z czasem współczesnym. Siła owego rozliczania się, w którymś z nie wydanych jeszcze u nas tomów, sprawiła, że z powrotem narósł konflikt z byłą żoną. Przyznam, że szczerość, na każdy temat, także własny, Knausgarda może zaskoczyć. 

Jak wiadomo, nie umiem pisać recenzji, i mam tego świadomość, i też nigdy nie przyświeca mi taka idea. Obawiam się jednak też, że nie potrafię Wam przekazać mojego entuzjazmu dla tej książki, mojej radości (choć nie z tych uhahanych po pachy) z jej czytania, przyjemności ze spotkania z inteligentnym, błyskotliwym i myślącym człowiekiem, choć o niezbyt łatwym charakterze. Myślę, że lepiej sam Knausgard Was zachęci: „‘Moja walka’ jest powieścią autobiograficzną, wszystko, o czym piszę, wydarzyło się naprawdę. Pisanie zakłada odcięcie się. Człowiek musi być sam. To brak empatii mi na to pozwolił. Starałem się być bezpośredni, surowy, brutalny, nieopakowany w eleganckie metafory, jak najmniej literacki. Przez pięć lat próbowałem napisać powieść o życiu i śmierci mojego ojca, świetnie funkcjonującego nauczyciela, który w wieku czterdziestu lat nagle się rozwiódł, zmienił styl życia i zaczął pić”. 

Książka wydała mi się mocno… kieślowska w stylu. Wiem, wiem że nie ma takiego przymiotnika, ale czytając „Moją walkę”, jej bardzo drobiazgowe opisy czynności, wydarzeń, pomieszczeń, opisy spraw dnia,  w i d z i a ł a m  je tak, jak Kieślowski w „Niebieskim” pokazał zanurzenie kostki cukru w filiżance kawy, długie przechodzenie popołudniowego słońca i cienia na stoliku w kawiarni. Zawieszenie akcji, focus na czymś nieistotnym na możliwie najdłuższą minutę, którą najbardziej zapamiętuje się z filmu, a tutaj, z książki. Knausgard szczegółowo, powiedziałabym, że nawet z pietyzmem opisuje na przykład porządkowanie mieszkania babci, swoją drogę z domu do mieszkania, które wynajął by pisać powieść, poranne picie kawy na ławce przed domem w środku mroźnej zimy, mycie filiżanki.

„Moja walka” to mocna, twarda, niezwykle odważna, bardzo inteligenta i bardzo emocjonalna książka. Od później jesieni, kiedy przeczytałam pierwszy tom, czekam na kolejne. Oczywiście z miejsca, gdzieś tak koło 80 strony zakochałam się nie tylko w pisarstwie, stylu Knausgarda, ale i w nim samym. Bo ja mam słabość do inteligencji w mężczyznach… ech… Choć też nie wiem, czy Knausgarda lubię… 

Czy coś sobie wypisałam z książki?

„Uczucia są jak woda, zawsze dopasowują się do otoczenia. Nawet największa żałoba nie pozostawia śladów; kiedy przytłacza i trwa długo, to nie dlatego że uczucia krzepną, bo to jest niemożliwe, one po prostu nieruchomieją”.

„Zawsze miałem dużą potrzebę samotności, niezbędne mi są jej duże przestrzenie, a kiedy ich nie mam, (…) frustracja niekiedy zmienia się niemal w panikę lub agresję”, 

ale te zdania już kiedyś tu wypisałam, w czasie czytania „Mojej walki”. 

Ze szczęścia „czułem się większy niż świat, jakbym miał wszystko w sobie, jakby nie było już po co sięgać. Mała była ludzkość, mała była historia, mała była kula ziemska, a nawet wszechświat był mały, chociaż podobno nieskończony. Ja byłem większy od wszystkiego. To fantastyczne uczucie, ale nie pozwalało zaznać spokoju, bo niosło ze sobą pragnienie, ważniejsze było to, co miało nadejść, co miałem zrobić, a nie to, co zrobiłem. Jak zgasić to wszystko w sobie?”.

Sięgnęłam po książkę, bo zainteresował mnie wywiad z autorem, i bardzo się z mojego zainteresowania cieszę, a zachęcam do czytania w ramach wyzwania czytelniczego Czytam Opasłe Tomiska u Ami

Czytelniczo i bardzo ciepło pozdrawiam:-)

Edyta z Kubkiem Kawy