"Czesałam ciepłe króliki"

Taki tytuł intryguje. I każe pytać dlaczego głaskanie królików jest takie ważne? I kiedy były głaskane, skoro tak to się pamięta?

Rozmowa, czy jak kto chce: wywiad - rzeka, Dariusza Zaborka z Alicją Gawlikowską - Świerczyńską nosi właśnie taki tytuł. "Czesałam ciepłe króliki". I polecam to czesanie. Nie jest łatwe, nie jest proste, bywa nieprzyjemne, ale warto i może nawet trzeba? Nie po to, by doświadczyć bezpiecznie, bo czytelniczo, kolejnej opowieści o czyichś doświadczeniach obozowych. Nie po to, by poczuć się wybebeszonym przez obraz tego, co może zrobić jedna istota ludzka innej. I ile można znieść. Ale po to, by doświadczyć optymizmu "wbrew", pod prąd, za wszelką cenę. 

Są "... ciepłe króliki" "rozmową o fenomenalnym optymizmie. W każdych warunkach, także w obozie koncentracyjnym. O tym, że człowiek umie przetrwać bardzo wiele i że do końca może pozostać młody (...). To niezwykły dokument, a zarazem porywająca opowieść o życiu kobiety silnej, odważnej i niezależnej" (z notki na okładce). Mnie te słowa bardzo zachęciły, choć przyznam, że najpierw zaintrygował mnie tytuł. 

Bohaterka rozmowy działała w warszawskim ruchu oporu, była więźniarką Pawiaka, spędziła cztery lata w obozie w Ravensbruck. Po wojnie studiowała medycynę, została pulmonologiem, anestezjologiem i dziś, jako 92-latka, pracuje nadal. I nadal poraża optymizmem. O czasach okupacji i obozowych opowiada dogłębnie, miejscami bardzo szczegółowo, bez patosu, bez epatowania okrucieństwem, martyrologii, a bardzo rzeczowo i mocno anegdotycznie co - przyznam - na początku było nieco zaskakujące. Musiałam mieć za sobą kilkanaście stron by oswoić się z takim sposobem relacji. Duża dawka pogody ducha... nie! duża lekkość słowa, jego... beztroskość? nie umiem tego wyjaśnić, znaleźć odpowiedniego określenia... początkowo zadziwia, zaskakuje, ale w konsekwencji sprawia, że świata obozowy staje się tak naturalny, normalny, jak naturalny i normalny stał się dla Alicji Gawlikowskiej - Świerczyńskiej. Takie naturalne środowisko, którego mechanizmów trzeba się nauczyć. Miejscami jawi się, jak miejsce pracy. Teraz, gdy to pisze, jakoś zaczyna mi to dziwnie wyglądać... Może jednak są tematy, przy których poruszaniu WYMAGANY jest odpowiedni ton, słownictwo? Czy słusznie? Podoba mi się przecież siła tej kobiety, jej optymizm, jej niegasnąca nadzieja. Należy więc i z dobrodziejstwem inwentarza - słownictwa, podejścia do własnych wspomnień - przyjąć jej relację. I przyjmuję ją. 

W książce zaskoczyła mnie in minus tylko jedna rzecz. Oczywiście wiem, że nie mam prawa osądzać i nie czynię tego. Nie mam za sobą tak ekstremalnych doświadczeń. Wyrażam jedynie zdziwienie dla negatywnych uogólniających osądów kobiet jako przedstawicielek narodów - Francuzek, Czeszek i tak dalej, wygłaszanych przez rozmówczynię Zaborka. Także współwięźniarki, które nie miały szczęścia być obdarzone przez... naturę? los? doświadczenie? rodzinę? tak mocnym charakterem, optymistycznym podejściem do życia chwilami są traktowane dość mocnymi, niepochlebnymi słowami. Jednak jeszcze raz podkreślę, że to tylko moje małe, negatywne zaskoczenie osoby stojącej z boku, z dala, która nie miała tego nieszczęścia zgłębiać choćby w części podobne doświadczenia. Z pewnością współprzebywanie, współprzeżycie uprawnia Alicję Gawlikowską - Świerczyńską do takich opinii czy wyrokowania. 

W tej książce znalazłam coś dla siebie. Gdy czytałam wypowiedzi bohaterki "... ciepłych królików" nagle dotarło do mnie, skąd mogło wypływać zdziwienie, zdumienie, a nawet zgorszenie niektórych z moich bliskich czy znajomych, gdy mówiłam o moich chemiach, przeszczepie, gdzieś w pobliżu wyczekującej na mnie Panny Ś., tonem żartobliwym, kpiarskim. Na przykład gdy opowiadałam, jak to kiedyś z koleżanką z chemii, leżąc w zamknięciu przez kilka tygodni, z kroplówkami, aparatami do dawkowania leków, mdłościami, rozważałyśmy czy lepiej po chemii ogłuchnąć, czy stracić wzrok, bo i te przypadłości  - na szczęście częściowo - minimalnie! uff! - nam się trafiły. Albo gdy robiłyśmy listę rzeczy, które należy nam włożyć do trumny. A ja muszę koniecznie zostać położona na brzuchy! Inaczej nie umiem spać. Niektórzy z moich znajomych sztywnieli w strachu i zdziwieniu. No jak można! Białaczka, a to jeszcze ostra, a ja sobie tu żarty stroję. Należy siąść, zachować powagę, ciszę i spokój, i oddać się godnemu zdrowieniu. Oczywiście, mam też i tak znajomych i rodzinę, która na równi ze mną, traktując sprawę poważnie, potrafiła z niej kpić i żartować. Ale i pozostali, ci poważni... przez pierwszych kilka miesięcy zostali oswojeni:-) 

To właśnie moja osobista cząsteczka, którą wyjęłam sobie z "... ciepłych królików". Dotarło do mnie zupełnie nagle, że skoro sama oczekiwałam by o obozowych przeżyciach mówić z powagą, godnie, cicho i w zadumie i skoro mnie samą tak początkowo zaskoczył ton bohaterki, to skąd moje zdziwienie dla reakcji wobec moich żartów z choroby?  Żeby była jasność, ja nawet NIE ŚMIEM PORÓWNYWAĆ chemii czy szpitala do obozu koncentracyjnego. Myśl taka nawet nie zaświtała mi w głowie. Chodzi mi jedynie o porównanie sposobu traktowania ekstremalnych dla siebie wydarzeń, otoczenia, wyzwań. Sposobu patrzenia na świat, filozofii życiowej (wiem, wiem... sama nie lubię takich górnolotnych, wielkich słów, ale inaczej nie da się tego nazwać). 

"Nie należę do osób rozpamiętujących przykre rzeczy i nie chciałam sobie przypominać. Chciałam, żeby to się zatarło w pamięci.

A psychika sama nie przywołuje wspomnień?

Jednak można to wyćwiczyć. Zamiast rozpamiętywać, znajdywać inne zajęcia. Może trzeba mieć taki charakter(...). Wieczorem myślałam: "O tym pomyślę jutro, co będę sobie dziś głowę zawracać, prześpię się". Do dziś potrafię zlikwidować nieprzyjemne myśli. Mówię: "Na razie". Potem: "Jeszcze nie teraz". A są ludzie, którzy zagłębiają się w nieszczęścia, każdy moment i każdą minę człowieka rozbierają na części pierwsze. Ja tłumaczę sobie, że to nie takie okropne, że nie ma co wspominać. I widzę, jak zmienia się we mnie podejście do zagadnienia - że nie warto się nim przejmować. 

Czy zobojętnienie nie może być negatywne?

Ale czy ja mam całe życie się umartwiać? Codziennie rano przypominać sobie, co się stało, i z tego powodu źle się czuć? Broń Boże. Tak się stało, trudno, nie będzie inaczej. 

Mówią mi: "Ty zawsze w dobrym humorze". Odpowiadam: "Jak każdy śmiertelnik miewam przykre sytuacje. A co to, wszystko udawało mi się w życiu?".

"Sztuka życia to też jest sztuka (...). Nie warto się rozbijać o banalne, nieważne sprawy, trzeba uratować to, co (...) cenne w życiu."

                                                         ("Czesałam ciepłe króliki", Alicja Gawlikowska, Dariusz Zaborek)     

A przedstawiłam Wam "... ciepłe króliki" bowiem jednym z tematów lutowego wyzwania czytelniczego Klucznik, u Ami, jest:  więcej niż jeden autor. 

p.s. A skoro już poruszyłam ten temat...:-)

Pierwszy dzień listopada, jakiś rok po przeszczepie, ja jeszcze łysa i rachityczna (jak na mnie, rzecz jasna!), opatulona w pięć warstw ubrań i misiową kurtkę, dwie czapki i tyleż par rękawic, stoimy z rodziną bliską i dalszą na cmentarzu. 

- No i jak się czujesz? Wszystko dobrze? - pyta jedna z cioć.

- No jasne, ciociu. Wszystko gra. 

- Słyszałam, że w drodze z Katowic (jeżdżę tam na przegląd techniczny poprzeszczepowy:-)) zajechaliście na Waszkowskie?

- Tak - odzywa się moja Mama - byliśmy u Jadzi.

Krótka wymiana zdań o tym, jak tam rodzina, kto jak się ma. Moja Mama wspomina, że byliśmy też na cmentarzu w Burzeninie (tuż obok owej wsi Waszkowskie), gdzie leży rodzina mojej Mamy. I tu ja się włączam:

- Ale piękny cmentarz, ciociu. Grobowce starych rodów z okolicy, powstańcy styczniowi. Z jednej strony rosną bardzo wysokie topole, na których siedzi moc kruków i nic nie słychać, tylko to krakanie. Jest nastrój. - I nieco żartobliwie -  Już zapowiedziałam Mamie, że właśnie tam chcę być pochowana. 

A moja ciocia na to:

- No też! Każesz się matce po świecie z twoją trumną włóczyć! Aleś sobie wymyśliła! - I po chwili, z przerażeniem w głosie - Matko, co ja też mówię! No tak cię przepraszam, no jak ja mogłam...

No czyż nie piękne? :-) A swoją drogą, cmentarz w Burzeninie ma klimat, mimo że topole wycięto jakiś czas temu. I kruki, i wrony, pozbawione mieszkań, już nie wzmacniają tego klimatu. 

Pozdrawiam ciepło i serdecznie

i przepraszam, że przy okazji "Głaskania ciepłych królików" zrobiłam taką długą osobistą wycieczkę

Edyta z Kubkiem Kawy